Onderzoekers hebben ongekende waarnemingen gedocumenteerd van orka’s (Orcinus orca) die systematisch de levers van jonge grote witte haaien in de Golf van Californië aanvallen en zich voeden met deze, wat een belangrijk nieuw inzicht in hun jachtgedrag markeert. Deze studie, de eerste in zijn soort, onthult een strategische en geavanceerde predatietechniek, die de geavanceerde intelligentie en het sociale leervermogen van de orka’s benadrukt.
Een slimme verlammingstechniek
De orka’s die in het onderzoek werden waargenomen, gebruikten een opmerkelijke methode om hun prooi te bedwingen: ze draaiden de kleine haaien ondersteboven, waardoor een tijdelijke staat van verlamming ontstond die bekend staat als tonische immobiliteit. Dit fenomeen, ook wel ‘hersenbevriezing’ genoemd, maakt de haai weerloos, waardoor de orka’s hun voedingsrijke lever kunnen extraheren en mogelijk andere organen kunnen consumeren voordat ze de rest van het karkas achterlaten.
“Deze tijdelijke toestand maakt de haai weerloos, waardoor de orka’s zijn voedingsrijke lever kunnen extraheren en waarschijnlijk ook andere organen kunnen opeten, voordat ze de rest van het karkas in de steek laten”, legt Jesús Erick Higuera Rivas uit, een zeebioloog en directeur van de non-profit onderzoeksorganisatie Conexiones Terramar.
De aanvallen werden voor de kust van Mexico uitgevoerd door de groep van Moctezuma, een bekende groep die zich onderscheidde door een groot mannetje met dezelfde naam. Deze groep kreeg vorig jaar eerder aandacht vanwege het bruut doden van een walvishaai.
Eerder zeldzaam gedrag
Hoewel bekend is dat orka’s in regio’s als Zuid-Afrika en Australië op grote witte haaien (Carcharodon carcharias) jagen, zijn incidenten in de noordoostelijke Stille Oceaan uiterst zeldzaam. De laatste betrouwbare waarneming in dit gebied dateert van 1997. Van oudsher concentreerden orka-aanvallen zich op volwassen grote witte exemplaren, waarvan de grotere omvang een substantiëlere voedselbron vormt. Er is slechts één eerder rapport waarin orka’s een jonge reuzenwit doden, een incident in 2023 voor de kust van Zuid-Afrika waarbij een orka met de naam Starboard betrokken was.
De recente waarnemingen, gepubliceerd in het tijdschrift Frontiers in Marine Science, suggereren dat het aanvallen op jonge witte haaien wijdverspreider is dan eerder werd aangenomen.
“Dit is de eerste keer dat we orka’s herhaaldelijk op jonge witte haaien zien jagen”, zegt Salvador Jorgensen, een mariene ecoloog aan de California State University, Monterey Bay. “Volwassen witte haaien reageren snel op de jacht op orka’s, evacueren hun seizoensverzamelgebieden volledig en keren maandenlang niet terug. Maar deze jonge witte haaien zijn misschien naïef tegenover orka’s. We weten gewoon nog niet of de anti-roofdiervluchtreacties van witte haaien instinctief zijn of moeten worden geleerd.”
Drie waargenomen aanvallen
De studie beschrijft drie afzonderlijke aanvallen op jonge witte honden. Twee daarvan vonden plaats in augustus 2020, toen vijf vrouwelijke orka’s uit de groep van Moctezuma meedogenloos een jonge haai achtervolgden totdat deze uitgeput was. Vervolgens draaiden ze het op zijn rug en duwden het naar de oppervlakte. De orka’s dwongen de haai onder water, en toen ze weer boven water kwamen, werd waargenomen dat ze de lever in hun mond hielden. Kort daarna viel dezelfde groep een tweede jonge witte haan aan en vernietigde deze.
Het derde incident vond plaats in augustus 2022 en volgde een soortgelijk patroon. Vijf orka’s, waaronder één volwassen mannetje, gooiden een jonge grote witte orka op zijn rug, duwden hem naar de oppervlakte en beten hem. Onderzoekers merkten op dat bloed uit de kieuwen van de haai stroomde en dat zijn lever uit zijn buik stak, waardoor de orka’s hem konden grijpen.
Inzichten in gedrag en toekomstig onderzoek
De aard van de verwondingen van de haaien bewijst verder dat tonische immobiliteit een rol speelt bij het minimaliseren van het risico dat orka’s worden gebeten tijdens het verwijderen van de lever. Het kiezen van jonge prooien verkleint ook het risico op letsel voor de orka’s. Het blijft echter onduidelijk of orka’s in de Golf van Californië zich uitsluitend op jonge haaien richten of dat ze ook regelmatig volwassenen aanvallen.
“Dit gedrag is een bewijs van de geavanceerde intelligentie, het strategische denken en het geavanceerde sociale leren van orka’s, aangezien de jachttechnieken van generatie op generatie worden doorgegeven in hun groepen,” merkte Higuera Rivas op.
Een mogelijke verklaring voor de recente waarnemingen is dat grote witte exemplaren pas onlangs zijn begonnen met broeden in de Mexicaanse wateren. Aangenomen wordt dat de stijgende oceaantemperaturen en klimaatgebeurtenissen zoals El Niño de verspreiding van de kwekerijen van grote witte haaien hebben veranderd. De groep van Moctezuma profiteert waarschijnlijk van het toegenomen aantal jonge exemplaren in de Golf van Californië.
Uiteindelijk levert dit onderzoek waardevolle inzichten op in de complexe interacties binnen mariene ecosystemen en roept het belangrijke vragen op over het aanpassingsvermogen van zowel orka’s als grote witte haaien. Verder onderzoek is nodig om de langetermijneffecten van dit predatiepatroon op de populaties witte haaien en het bredere mariene milieu volledig te begrijpen.
