Afrika kampt jaarlijks met meer dan 300.000 slangenbeten, resulterend in een tragische tol van minstens 7.000 doden en talloze amputaties en verwondingen. Traditionele tegengiffen, geproduceerd door paarden bloot te stellen aan gif en antilichamen uit hun bloed te halen, bieden beperkte bescherming. Ze kunnen allergische reacties veroorzaken bij patiënten en werken slechts tegen een handvol verwante slangensoorten. Nu hebben wetenschappers een nieuw wapen ontwikkeld in de strijd tegen giftige slangen: een op nanobody gebaseerd tegengif dat veelbelovend is tegen 17 dodelijke Afrikaanse elapiden – cobra’s, mamba’s en rinkhals (ook bekend als spugende cobra’s met ringhals).
Nanobodies bieden een nieuwe aanpak
De sleutel tot deze doorbraak ligt in nanobodies. Deze kleine antilichaamfragmenten, afkomstig van lama’s en alpaca’s, zijn opmerkelijk effectief in het aanpakken van gifstoffen. In tegenstelling tot traditionele paardenserum-antivenoms zijn nanobodies klein genoeg om zelfs moeilijk bereikbare plaatsen in het lichaam te bereiken waar gifgif grote schade kan aanrichten.
Om dit baanbrekende tegengif te creëren, hebben onderzoekers een lama en een alpaca blootgesteld aan het gif van achttien Afrikaanse slangen, waaronder enkele van de gevaarlijkste soorten van het continent. Deze dieren produceerden gespecialiseerde nanobodies die zich vastklampten aan specifieke giftoxines. Wetenschappers selecteerden vervolgens nauwgezet de krachtigste nanobodies in het laboratorium en combineerden er acht tot een krachtige cocktail, waardoor het nieuwe tegengif ontstond.
Laboratoriumtests laten veelbelovende resultaten zien
De eerste laboratoriumtests op muizen leverden opmerkelijke resultaten op. Dit nanobody-serum voorkwam met succes de dood van 17 van de 18 beoogde slangengif – alleen het oostelijke groene mamba-gif bleek gedeeltelijk resistent. Belangrijk is dat deze nanobody-mix niet alleen dodelijke effecten neutraliseerde, maar ook aanzienlijk de weefselschade verminderde die werd veroorzaakt door gif waarvan bekend is dat het cellen vernietigt.
Nog indrukwekkender: het nanobody-tegengif presteerde beter dan een veelgebruikt traditioneel tegengif bij de behandeling van meerdere slangengif. Muizen die het nieuwe serum kregen, overleefden met minder symptomen dan de muizen die werden behandeld met het conventionele serum op basis van paardenantilichamen.
Opschalen en vooruitkijken
De volgende cruciale stappen omvatten het testen van de effectiviteit van dit tegengif bij grotere dieren om de juiste dosering voor mensen te bepalen. Onderzoekers werken ook aan het optimaliseren van productiemethoden voor massaproductie.
“We testen ook enkele van deze nanobodies, en nieuwe, tegen het gif van Aziatische cobra’s om cocktails te ontwikkelen met een bredere soortendekking en geografische relevantie”, zegt Andreas Hougaard Laustsen-Kiel, senior studieauteur van de Technische Universiteit van Denemarken.
De wegversperringen die voor ons liggen: betaalbaarheid en toegankelijkheid
Hoewel deze ontdekking een aanzienlijke vooruitgang betekent, is het van cruciaal belang om potentiële hindernissen te onderkennen. Juan Calvete, directeur van het Evolutionary and Translational Venomics Laboratory van het Biomedicine Institute of Valencia, waarschuwt dat de productiekosten een uitdaging kunnen vormen voor de wijdverbreide toegankelijkheid, vooral in regio’s met beperkte hulpbronnen waar slangenbeten het meest voorkomen.
“De krachtigste van alle ‘omics’ – de economie – kan opnieuw een onoverkomelijk obstakel vormen voor de bestrijding van de meest verwaarloosde tropische ziekten”, aldus Calvete.
Dit nanobody-tegengif is een enorme belofte als een veiligere en effectievere behandeling voor slachtoffers van slangenbeten. Verder onderzoek, optimalisatie en een zorgvuldige afweging van de economische implicaties ervan zijn echter essentieel om ervoor te zorgen dat deze doorbraak zich vertaalt in tastbare hulp voor degenen die deze het meest nodig hebben.
